विविधतेत एकता; अशी होते भारतात ‘होळी’ साजरी

नाशिक l Nashik

फाल्गुन पौर्णिमेच्या दिवशी येणारा होळी हा सण भारतामध्ये, विशेषतः उत्तर भारतामध्ये उत्साहाने साजरा होणारा रंगांचा एक सण आहे. होळी या उत्सवाला होळी पौर्णिमा, होलिकोत्सव, होलिकादहन, शिमगा, धुळवड, होळी पौर्णिमा, धूलिवंदन व रंगपंचमी अशी विविध नावे आहेत.

ह्या उत्सवाला ‘होलिकादहन’ किंवा ‘होळी’, ‘शिमगा’, ‘हुताशनी महोत्सव’, फाग, फागुन ‘दोलायात्रा’, ‘कामदहन’ अशा वेगवेगळ्या संज्ञा आहेत. कोकणात शिमगो म्हणतात.

फाल्गुन महिन्याच्या शेवटच्या दिवशी साजरा होणाऱ्या ह्या लोकोत्सवाला ‘फाल्गुनोत्सव’, आणि दुसऱ्या दिवशी सुरू होणाऱ्या वसंत ऋतूच्या आगमनानिमित्त ‘वसंतागमनोत्सव’ किंवा ‘वसंतोत्सव’ असेही म्हणण्यात येते. देशीनाममाला या ग्रंथात हेमचंद्र याने या सणालाला सुग्रीष्मक असे नाव दिले आहे. यातूनच ‘शिमगा’ असा अपभ्रंश तयार झाला असावा असे मानले जाते.

महाराष्ट्रात होळीच्या दिवशी समिधा म्हणून काही लाकडे मंत्रोच्चारात जाळतात येतात, आणि पेटलेल्या होळीभोवती ‘बोंबा’ मारत लोक प्रदक्षिणा घालतात. होळीला नारळ अर्पण करून नैवेद्य दाखवतात. महाराष्ट्रात पुरणपोळीचा नैवेद्य दाखविण्याची रीत आहे. होळी नंतर ५ दिवसांनी रंगपंचमी हा सण साजरा केला जातो.

होळीच्या दुसऱ्या दिवशी धूलिवंदनाचा सण साजरा केला जातो. याला ‘धुळवड’ असेही म्हणतात. या दिवशी होळीची रक्षा अंगाला फासली जाते किंवा ओल्या मातीत लोळण घेतली जाते. एकमेकांना गुलाल लावून रंगांची उधळण करणे, सर्वांनी एकत्र येणे, बंधुभाव आणि एकतेचे प्रतीक म्हणून याकडे पहिले जाते.

हम्पी

दक्षिण भारतात होळीचा सण साजरा केला जातो. त्यात कर्नाटकचे हंपी शहर एक अशी जागा आहे जिथे होळी अगदी वेगळ्या शैलीत आपणार पाहण्यास मिळेल. येथे दोन दिवस होळी साजरी केली जाते.

होळीच्या दिवसाची सुरुवात रंगांनी केली जाते आणि सर्व लोक तुंगभद्र नदी व तेथून उपनद्यांमधून स्नान करतात. ड्रम आणि ड्रमसह ते रस्त्यावर फिरून एकमेकांना रंगवितात. होळीच्या दिवशी बरेच परदेशी पर्यटकही येथे येतात.

मणिपुर

मणिपूरमधील होळी योसांग उत्सव म्हणून ओळखली जाते आणि उत्सव पाच दिवस चालतो. या पाच दिवसांत अनेक कार्यक्रम मोठ्या प्रमाणात आयोजित केले जातात. होळीच्या आदल्या दिवसाआधी येथील स्थानिक व मुले घरोघरी पैसे गोळा करतात आणि होळीच्या दिवशी वाद्याच्या तालावर थिरकतात.

पंजाब

होळीला पंजाबमधील होला मोहल्ला नामा म्हणून ओळखले जाते. पंजाबच्या आनंदपूर साहिबमध्ये होळा मोहल्ला आयोजित केला आहे. या दिवशी हलवा, गुजिया आणि मालपुआ देखील लंगरमध्ये लोकांना देण्यात आले. येथे 6 दिवस होळी साजरी केली जाते.

गोवा

गोव्यात होळीचा सणही मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. असे म्हणतात की होळी शिमागो-उत्सव म्हणून ओळखली जाते आणि होळीच्या दिवशी रंगीबेरंगी सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केला जातो. गोव्यातील होळीच्या शेवटच्या दिवशी गोव्यातील सर्व समुद्रकिनारे रंगांनी सजलेले आहेत ज्यात देशातील परदेशी तसेच परदेशी होळी खेळायला येतात.

मथुरा

मथुराच्या वेगवेगळ्या शहरांमध्ये होळीच्या वेगवेगळ्या शैली दिसतात. जर तुम्हाला खरोखर होळीचा आनंद घ्यायचा असेल तर आपण मथुरासह भारतातील या ठिकाणी होळीला जाऊ शकता.