डिजिटल बँकिंगचे भविष्य

दै. देशदूत वर्धापनदिन विशेष
डिजिटल बँकिंगचे भविष्य

पीयूष चांडक, चार्टर्ड अकौटंट

अलीकडच्या वर्षांत इंटरनेट, वायरलेस तंत्रज्ञान, दूरसंचार आदींच्या वाढीसह, बँकिंग व वित्तीय सेवांची रचना आणि स्वरूप समूळ बदलू लागले आहे.

तांत्रिक चमत्कारांच्या या मालिकेत इंटरनेट बँकिंग किंवा इ-बँकिंग सर्वात नवीन आहे. बँकिंग उत्पादने आणि सेवांच्या वितरणासाठी इंटरनेटचा वापर त्यात आहे. ऑनलाईन बँकिंग नक्कीच एक आशीर्वाद आहे.

तंत्रज्ञानाने मानवी जीवनातील जवळपास प्रत्येक गोष्टींना स्पर्श केला आहे. रात्री झोपण्याच्या क्षणापर्यंत तंत्रज्ञान आपल्याभोवती वेढलेले आहे. किराणा खरेदी, युटिलिटी बिले भरणे, नवीन साधने वाजवणे-शिकणे, प्लंबर शोधणे, अन्नपदार्थ मागवणे किंवा इतर काहीही असो; कल्पना करता न येणार्‍या जवळजवळ प्रत्येक गोष्टीचे निराकरण तंत्रज्ञानाने होऊ शकते.

अलीकडच्या वर्षांत इंटरनेट, वायरलेस तंत्रज्ञान, दूरसंचार आदींच्या वाढीसह, बँकिंग व वित्तीय सेवांची रचना आणि स्वरूप समूळ बदलू लागले आहे. तांत्रिक चमत्कारांच्या या मालिकेत इंटरनेट बँकिंग किंवा इ-बँकिंग सर्वात नवीन आहे, बँकिंग उत्पादने आणि सेवांच्या वितरणासाठी इंटरनेटचा वापर त्यात आहे. रिटेल वित्तीय सेवांसाठी वेब अधिक महत्त्वाचे आहे, असे मॉर्गन स्टॅनले डीन विटर रिसर्चनेसुद्धा म्हटले आहे.

बँकिंग क्रियाकलाप आता पूर्वीसारखे फक्त शाखांच्या आवारापुरते मर्यादित नाही. विशेषत: भारतात बँकेत कधीही न संपणार्‍या रांगा असतात. ऑनलाईन बँकिंग नक्कीच एक आशीर्वाद आहे.

ऑनलाईन बँकिंगद्वारे ग्राहकांना त्यांची बचत, चालू किंवा इतर खाते कधीही उघडून बघणे, शिल्लक तपासणे, इ-स्टेटमेंट मिळवणे, ऑनलाईन बिले भरणे, ऑनलाईन खरेदी करणे, निधी हस्तांतरण करणे आदी काही सोपी कामे करणे शक्य झाले आहे. तेसुद्धा काही मिनिटांच्या आत!

इंटरनेट बँकिंगचे फायदे

उपलब्धता आणि सुविधा: तुम्ही वर्षभर चोवीस तास बँकिंग सेवा घेऊ शकता. देऊ केलेल्या बहुतांश सेवा वेळ-प्रतिबंधित नसतात. कधीही आपले खाते शिल्लक तपासू शकता. बँक उघडण्याची वाट न पाहता निधी हस्तांतरित करू शकता.

आपले काम सोडून शाखेत रांगेत उभे रहाण्याची गरज नाही. जिथे आहात तेथून आपले व्यवहार पूर्ण करू शकता. युटिलिटी बिले, आवर्ती ठेव खात्याचे हप्ते आणि इतर ऑनलाईन बँकिंगचा वापर करू शकता.

ऑपरेट करणे सोपे : अनेकांना शाखेत जाण्यापेक्षा ऑनलाईन व्यवहार करणे खूप सोपे वाटते.

वेळ कार्यक्षमता : तुम्ही इंटरनेट बँकिंगद्वारे काही मिनिटांत कोणतेही व्यवहार पूर्ण करू शकता. देशातील कोणत्याही खात्यात निधी हस्तांतरित करता येतो किंवा नेटबँकिंगवर काही वेळात मुदत ठेव खाते उघडता येते.

अ‍ॅक्टिव्हिटी ट्रॅकिंग ः जेव्हा तुम्ही बँकेच्या शाखेत व्यवहार करता तेव्हा तुम्हाला पावती मिळेल, पण तुमच्या हातून ती गमावण्याची शक्यता आहे. याउलट, तुम्ही बँकेच्या इंटरनेट बँकिंग पोर्टलवर जे व्यवहार करतात ते सर्व रेकॉर्ड केले जातील.

आवश्यक असल्यास व्यवहाराचा पुरावा म्हणून हे रेकॉर्ड तुम्ही दर्शवू शकता. देयकाचे नाव, बँक खाते क्रमांक, देय रक्कम, देयकाची तारीख, वेळ आणि काही नोंद असल्यास ते सर्व तपशील आपल्या हाताशी ठेवू शकता.

इंटरनेट बँकिंगमधील चिंता ः भारतात इंटरनेट बँकिंगविषयी चिंता करण्याची अनेक कारणे आहेत. मध्यंतरी, बँक आणि ग्राहकांची फसवणुकीसंबंधित अनेक प्रकरणे यापूर्वीच दाखल झाली आहेत.

आरबीआय आणि बँकिंग अधिकार्‍यांकडून आवश्यक मार्गदर्शक तत्त्वे जारी करून देशातील ऑनलाईन आणि इ-बँकिंग सुविधांच्या सुरक्षिततेस आणि सुदृढतेसाठी प्रयत्न केले गेले आहेत. बँकिंग असोसिएशनने नुकत्याच केलेल्या सर्वेक्षणात सदस्य संस्थांनी ऑनलाईन बँकिंगचा सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा म्हणून सुरक्षेला प्राधान्य दिले. अशा प्रकारे ग्राहकांच्या गोपनीयतेचे आणि फसवणुकीविरुद्ध उत्पादनाचे संरक्षण करण्याची या दोन्हीही आवश्यकता आहेत.

सुरक्षित राहणे : ऑनलाईन बँकिंग करणे तुलनेने सोपे आहे. आपला संगणक आणि इतर डिव्हाइस अद्ययावत ठेवा. विशेषतः, ऑपरेटिंग सिस्टम, अँटिव्हायरस सॉफ्टवेअर आणि फायरवॉल चालू असल्याचे सुनिश्चित करा. जटिल पासवर्ड वापरा आणि तो कुठेही लिहून ठेऊ नका. शेवटी, इ-मेल, फोन कॉल किंवा संवेदनशील किंवा वैयक्तिक माहिती मागणार्‍या संदेशांना कधीही प्रतिसाद देऊ नका.

रिझर्व्ह बँकेने प्रिंट आणि ऑडिओ-व्हिज्युअल मीडियात सतत आणि सक्रियपणे डिजिटल जागरूकता मोहीम राबवून बँकेच्या ‘आरबीआई कहता है’द्वारे या प्रमुख गोष्टी सुनिश्चित करण्यासाठी अनेक यंत्रणा तयार केल्या आहेत.

logo
Latest Marathi News, Marathi News Paper, Breaking News In Marathi, Marathi Batmya Live
www.deshdoot.com