
दिल्ली | Delhi
केंद्रीय दळणवळण मंत्री नितीन गडकरी (Nitin Gadkari) यांनी प्रथमच दिल्ली मुंबई एक्सप्रेसवेचे(Mumbai Delhi Express Way Photo) फोटो शेयर केले आहेत.हा महामार्ग पाहून प्रत्यक्षात परदेशात असल्याचा भास होईल. परंतु हे फोटो परदेशातील नाही तर दिल्ली मुंबई द्रुतगती महामार्गावरील बडोदा ते विरार दरम्यानचे आहे.
हा जगातील सर्वात लांब एक्सप्रेसवे देखील असणार आहे. १३८० किमी लांबीचा हा महामार्ग गुजरात (४२६ किमी), राजस्थान (३७३ किमी), मध्य प्रदेश (२४४ किमी), महाराष्ट्र (१७१ किमी), हरयाणा (१२९ किमी) आणि दिल्ली (९ किमी) या सहा राज्यांमधून जात आहे. त्यामुळे दिल्ली ते मुंबई हा प्रवास केवळ १२ तासांत पूर्ण होणार आहे. सध्या या दोन शहरांमधील प्रवासाला २४ तास लागतात. म्हणजे प्रवासाचा वेळ अर्ध्याने कमी होणार आहे.
दिल्ली मुंबई एक्सप्रेसवेवर जवळपास ९३ ठिकाणी रस्त्याच्या कडेला असंख्य सुविधा असतील, ज्यात हॉटेल्स, एटीएम, फूड कोर्ट, बर्गर किंग, सबवे, मॅक डोनाल्ड इ. सारखी सिंगल-ब्रँड फूड स्टोअर्स, किरकोळ दुकाने, इंधन स्टेशन्स यांचा समावेश आहे. तसेच इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी डिझाइन केलेले चार्जिंग स्टेशन. अपघातग्रस्त प्रवाशांना वैद्यकीय मदत देण्यासाठी प्रत्येक १०० किमी अंतरावर संपूर्ण सुसज्ज ट्रॉमा सेंटर आणि हेलिपॅड समाविष्ट करणारा मुंबई ते दिल्ली एक्सप्रेसवे हा पहिला असेल.
दिल्ली मुंबई एक्सप्रेसवे हा पर्यावरणास अनुकूल मार्ग असेल. एक्स्प्रेस वेमध्ये जवळपास २० लाख झाडे असतील. या झाडांना ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर करून प्रत्येक ५०० मीटर अंतरावर पावसाचे पाणी साठविण्याच्या प्रक्रियेद्वारे संपूर्ण क्षेत्रामध्ये पाणी दिले जाईल. एक्स्प्रेसवे वृक्ष लागवडीद्वारे सुमारे ८५० दशलक्ष टन कार्बन डायऑक्साइड उत्सर्जन कमी करेल असा अंदाज आहे. या प्रकल्पामुळे वाहतूक कोंडी कमी होऊन सुमारे बत्तीस लिटर इंधनाची बचत होण्याची शक्यता आहे. सौर ऊर्जा आणि राज्य ग्रीड यांचे मिश्रण वापरल्याने दिल्ली मुंबई एक्स्प्रेस वेवर रस्त्याच्या कडेला असलेले दिवे चालविण्यात मदत होईल.
आठ लेन रुंद मुंबई दिल्ली एक्स्प्रेस वे सुमारे २.५ किमीच्या एकत्रित लांबीसह मुकुंदरा राष्ट्रीय उद्यान, रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यान, सरिस्का व्याघ्र प्रकल्प यासह सुमारे पाच नैसर्गिक वन्यजीव क्रॉसिंग असतील. मुकुंदरा नॅशनल पार्क आणि माथेरान इको-सेन्सिटिव्ह झोनमधील बोगदे हे मुख्य वन्यजीव क्रॉसिंगचे आकर्षण असेल, जे भारतातील पहिले ८-लेन रुंद बोगदे असतील. सर्वात लांब दिल्ली-मुंबई द्रुतगती मार्गामध्ये देशातील पहिले प्राणी ओव्हरपास किंवा ओव्हर ब्रिज समाविष्ट असतील जे विशेषतः वन्यजीव विभागाला प्रकल्पाच्या बांधकामापासून अस्पर्शित आणि अप्रभावित ठेवण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत.
दिल्ली-मुंबई द्रुतगती मार्ग सध्या बनवताना आठ पदरी द्रुतगती मार्ग बनवला जात आहे. मात्र येत्या काही काळात गरज पडल्यास हा महामार्ग १२ लेन पर्यंत वाढवला जाऊ शकतो. त्यासाठी जमिनीसह सर्व व्यवस्था देखील करण्यात आली आहे. याया महामार्गावर वर ताशी १२० किमी वेगाने वाहने धावतील. यासोबतच या महामार्गावर इंडस्ट्रियल कॉरिडॉरही विकसित करण्यात येत आहे. हा एक्स्प्रेस वे खर्या अर्थाने देशाच्या प्रगतीचा एक्स्प्रेस वे ठरेल, असा विश्वास सगळीकडून व्यक्त केला जात आहे.
केंद्रीय मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, दिल्ली मुंबई एक्स्प्रेस वेचा विस्तार इलेक्ट्रिक हायवे किंवा ई-हायवे म्हणून करण्याची योजना आहे. या एक्स्प्रेस वेवर बस आणि ट्रक ताशी १२० किमी वेगाने धावू शकतात. द्रुतगती मार्गावर वेग आणि गर्दीचा अभाव यामुळे लॉजिस्टिक खर्च अंदाजे कमी होईल. ७०%, जड वाहने इंधन म्हणून डिझेलला पर्याय म्हणून विजेचा वापर करतील. दिल्ली मुंबई एक्स्प्रेस वेवर आठ लेनपैकी एक्स्प्रेस वेच्या संपूर्ण मार्गावर सर्व-इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी चार समर्पित लेन असतील. याशिवाय, सुरक्षेच्या कारणास्तव एक्स्प्रेस वे रस्त्याच्या दोन्ही बाजूला १.५ मीटर-उंच गतिरोधक बांधले जातील आणि टोल प्लाझा स्लिप लेनच्या आत उभारला जाईल.